Stel verkoopverbod tabak voor deel van supermarkten uit

Aanstaande donderdag (24 maart) praat de Vaste commissie VWS van de Tweede Kamer over het verkoopverbod tabak. De gevolgen van dit verbod kunnen dramatisch zijn voor supermarkten.  Voormalig staatssecretaris Blokhuis (Ministerie Volksgezondheid, Welzijn en Sport) heeft al eerder een onderzoeksrapport over het beperken van tabaksverkoop tot tabaksspeciaalzaken naar de Tweede Kamer gestuurd. In het rapport wordt aangegeven dat mogelijk 500 supermarkten failliet gaan! Het rapport is geagendeerd voor het debat Leefstijlpreventie van de Tweede Kamercommissie VWS aanstaande donderdag. Als brancheorganisatie voor zelfstandig ondernemers en franchisenemers vraagt het Vakcentrum om in het verlengde van de uitkomsten van het onderzoek een verbod op de verkoop van tabak in supermarkten niet zonder meer over te nemen.

De brief van voormalig staatssecretaris en het onderzoek zijn volgens het Vakcentrum  voldoende aanleiding voor een herbezinning – voor in ieder geval een deel van de supermarkten – van het voornemen om de verkoop van tabak te verbieden. Het Vakcentrum doet de suggestie om tenminste een deel van de supermarkten te vrijwaren van een verbod of de maatregel uit te stellen.

Traffic valt weg

Voormalig staatssecretaris Blokhuis geeft in zijn brief aan dat het verdwijnen van supermarkten in kleine kernen de aanloop bij omliggende winkels en horeca kan laten inzakken, met mogelijk negatieve gevolgen voor de leefbaarheid van deze kleine kernen. “Wat mij betreft vraagt dit aspect bij de uitwerking van de voorstellen de nodige aandacht” zo stelt de staatssecretaris. Ook bij de keuze voor een scenario voor de verdere afbouw van tabak moeten, volgens de bewindsman, bedrijfseconomische en sociale aspecten worden meegewogen. Gezien de demissionaire status van dit kabinet liet Blokhuis die afweging echter aan een volgend kabinet. Hiermee heeft hij een opening gecreëerd voor een uitzonderingspositie voor tenminste een deel van de supermarkten.

Klant gaat elders boodschappen doen

Volgens het onderzoek is de voornaamste angst van de ondernemers dat de tabaksklant voor zijn tabaksaankopen uitwijkt naar de grotere gemeenten en daar dan niet alleen tabak koopt maar ook gelijk de andere boodschappen en aankopen doet. De grootste angst is dus niet zozeer het gemis aan tabaksinkomsten, maar het gemis aan traffic. De zelfstandig supermarktondernemers, die hun winkel volledig voor eigen rekening en risico exploiteren,  kunnen dit verlies ook niet compenseren met winst uit andere filialen. De teruglopende traffic kan dus leiden tot de sluiting van winkels. 

Aantasting leefbaarheid

Met het verdwijnen van de supermarkt, in sommige kernen de laatste winkel, komen vaak ook andere functies te vervallen, bijvoorbeeld als het gaat om post- en bankzaken en andere services. Daarmee gaat ook werkgelegenheid verloren. Deze effecten blijven overigens niet beperkt tot de kleine kernen.

Het verdwijnen van supermarkten zal daarnaast in veel gevallen ook direct leiden tot een aantasting van het overige winkelaanbod.)* 

Lokale Meerwaarde

Zelfstandig ondernemers zijn immers van grote MEERwaarde voor de lokale gemeenschap. Ze dragen bij aan de sponsoring van lokale verenigingen, de veiligheid in de buurt, werkgelegenheid en geven steun aan scholen en voorzieningen voor ouderen. Bovendien vervalt een ontmoetingsplaats. Het wegvallen van de supermarkt leidt dan ook tot een directe aantasting van de leefbaarheid van dorpen, kleine kernen en wijken. Inwoners – ook de ouderen – worden gedwongen om meer kilometers te maken voor de boodschappen. Openbaar vervoer is vaak geen optie. 

Maatregel niet evenwichtig

Het Vakcentrum heeft altijd gewezen op het negatieve effect van een verkoopverbod van tabak in supermarkten, met name voor de zelfstandig ondernemers/franchisenemers. Deze ondernemers werken voor eigen rekening en risico en hebben nagenoeg nooit de mogelijkheid om de kosten/opbrengsten te spreiden over meerdere winkels. 

Het Vakcentrum is blij dat de Staatssecretaris dit ook erkende én aangaf dat deze bedrijfseconomische en sociale aspecten moeten worden meegewogen. De voorgestelde nieuwe maatregelen zijn echter niet evenwichtig: voor sommige ondernemers zijn die uitermate gunstig (dichtbij een toegestaan tabaksverkooppunt en dus meer reguliere omzet) en voor sommige ondernemers uitermate ongunstig (geen tabaksverkooppunt in de buurt en dus verlies van reguliere omzet).

Tijd voor uitstel of een alternatief ‘afstand tot’

Voormalig staatssecretaris Blokhuis heeft in zijn brief volgens het Vakcentrum een opening gecreëerd voor een uitzonderingspositie voor een deel van de supermarkten.

Het meest eerlijke criterium is ‘de afstand van een supermarkt tot een verkooppunt tabak’. Wanneer dit criterium wordt toegepast zal blijken dat juist die supermarkten die het zwaarst getroffen worden over het algemeen op een grotere afstand van een tabaksverkooppunt gevestigd zijn. In het verleden is de variant van ‘afstand tot’ vaker toegepast. Het bleek een werkbare variant. 

Het Vakcentrum hoopt dan ook dat de Commissie VWS de variant van een uitzondering (voor een deel van de supermarkten) erkent en in ieder geval verder wil onderzoeken.