Door: Annelore van der Lint, Questionmark
De supermarkt is niet meer weg te denken uit ons voedselsysteem. Bijna tachtig procent van wat wij dagelijks eten, kopen we in de supermarkt. Natuurlijk bepaalt allereerst het assortiment van de supermarkt welke producten wij wel of niet kopen. Wat er niet is, kun je niet kopen. Maar er zijn meer bepalende factoren.
Welke producten wij kopen, hangt natuurlijk af van het aanbod. Maar hoe supermarkten hun winkel inrichten, welke producten ze wel of niet in de aanbieding doen, extra aantrekkelijk presenteren of bijvoorbeeld bij de kassa leggen waar je toch staat te wachten, heeft ook veel invloed op wat we kopen.
De supermarkt beïnvloedt wat jij koopt
Bedenk maar eens hoe jij zelf je boodschappen doet. Ga je gewapend met een boodschappenlijstje de winkel door en pak je precies dat wat je vooraf op je lijstje hebt gezet? Ben je blind voor aanbiedingen en die repen die voor het grijpen liggen bij de kassa? Doof voor je kindje dat zo graag dat ene pak koekjes wil hebben met dat leuke figuurtje erop? Waarschijnlijk niet.
Gedreven door concurrentie hebben supermarkten zich gespecialiseerd in verkooptechnieken om consumenten te lokken en sturen. Met hun assortimenten, vaste prijzen, prijsaanbiedingen, inrichting van winkels, suggesties voor recepten, supermarktmagazines, sponsoring en tv- en radioreclames motiveren en sturen zij het koopgedrag van hun klanten.
Advies door label in plaats van kruidenier
Supermarkten hebben het kopen en bereiden van maaltijden in de afgelopen decennia een stuk makkelijker gemaakt. Maar met de komst van supermarkten is onze relatie met voedsel en ons voedingspatroon drastisch veranderd. Wij hoeven niet langer meer aan de kruidenier achter de toonbank om een product te vragen. Wij zijn vrij om zelf etenswaren uit de winkelschappen te pakken.
Deze in de laatste decennia verworven keuzevrijheid bracht een ontwikkeling op gang bij de fabrikanten achter de producten. Doordat de producten nu niet meer direct door de kruidenier werden aangeboden, moesten zij zichzelf verkopen vanuit steeds voller wordende schappen. Dit leidde tot een revolutie in de verpakkings- en reclamebranche. Wij worden niet langer geadviseerd door de deskundige kruidenier, maar door de verpakkingen, labels en reclames van producten. Deze verandering had en heeft nog steeds grote invloed op hoe wij boodschappen doen en op wat wij eten.
Gezondheidsproblemen door ongezond eten
Het is bijna zeventig jaar geleden dat de eerste supermarkten ontstonden en sindsdien ons voedselsysteem zo ingrijpend veranderden. Inmiddels zien we dat overdaad en keuzevrijheid grote gezondheidsproblemen veroorzaken. Veel Nederlanders kampen met gezondheidsproblemen als gevolg van ongezond eten. Denk hierbij aan ziektes zoals diabetes type 2, obesitas, hoge bloeddruk, schade aan nieren en hart- en vaatziektes. Het RIVM schat dat er jaarlijks bijna 13.000 Nederlanders overlijden aan ziektes die zijn te voorkomen als we gezonder eten.
Mensen moeten kennelijk beter geholpen worden om gezond te eten. Want ondanks dat eigenlijk niemand het belang van gezond eten betwist, zien we in Nederland het aandeel mensen met overgewicht en de ziektes en aandoeningen die daaruit voortkomen, al dertig jaar groeien.
Supermarkten kunnen helpen
Supermarkten kunnen een belangrijke rol spelen in het stimuleren van gezonde voeding. Zij kunnen hun bezoekers ook zo sturen dat deze bewust of onbewust, voor de meest gezonde producten kiezen. Door bijvoorbeeld groenten en fruit in de aanbieding te doen. Of door bij frisdranken en ontbijtgranen een suikerwijzer op te hangen, die laat zien hoeveel suiker er in de verschillende varianten zit.
Om supermarkten aan te moedigen ons allemaal te helpen met het maken van gezondere keuzes, bracht Questionmark in samenwerking met het Diabetesfonds, Hartstichting, Maag Lever Darm Stichting en Nierstichting, verenigd in de Alliantie Voeding voor de Gezonde Generatie, op 13 oktober de eerste “Superlijst Gezondheid” uit.
Superlijst Gezondheid 2020
Superlijst Gezondheid is een meerjarig onderzoeksproject dat laat zien wat de verschillende supermarkten doen om hun klanten te helpen kiezen voor gezond. Aan de supermarkten toont Superlijst inzicht in verbetermogelijkheden als het gaat om hun beleid, assortiment, aanbiedingen en winkelinrichting.
Superlijst laat ook zien welke supermarkten hierin voor- en welke achterlopen en welke kansen zij hebben om het Nederlandse dieet duurzamer en gezonder te maken.
Impact
Naar aanleiding van de uitkomsten, hebben diverse supermarkten al een gesprek aangevraagd met de gezondheidsfondsen en het ministerie van VWS om mogelijke verbeteringen te bespreken.
Ook staatssecretaris Blokhuis van VWS neemt de onderzoeksresultaten serieus. In de Volkskrant zegt hij dat hij naar aanleiding van Superlijst door het RIVM laat onderzoeken of er extra maatregelen nodig zijn. Ook wil Blokhuis voortaan de voortgang op het Preventieakkoord onafhankelijk laten onderzoeken en geeft hij aan dat in het ‘Preventieakkoord-overleg’ in november met de supermarktvertegenwoordiging (CBL) en de gezondheidsfondsen, gesproken zal worden over de bevindingen van Superlijst Gezondheid.
Goed nieuws en hopelijk zijn de verbeteringen bij de volgende Superlijst Gezondheid al zichtbaar. Want een supermarkt kan zijn klanten niet gezonder maken. Wel kunnen supermarkten gezond voedsel de makkelijkste keuze maken.
Meer informatie over Superlijst Gezondheid 2020 vind je via thequestionmark.org
